قدر این شبها را بدونیم

همانطور که می دونین اوج معنویت ماه رمضون، شبهاى قدرشه...!؟

 ما باید طی این بیست روز لااقل کارى کرده باشیم که در این ایام و لیالى قدر: (نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم) بتونیم به صورت یه مهمون بر سر سفره میزبان وارد بشیم. این روزه گرفتنها، این به خیال خودمون زنجیر بر نفس امّاره زدنها، با طبیعت مبارزه کردنها، ذکر خدا زیاد گفتن، دعاى زیاد خوندن، قرآن زیاد تلاوت کردن، به یاد خدا زیاد بودن، اینها همه و همه یه آمادگیه براى اینکه: در این شبهاى احیاء بتونیم مثه یه مهمون بر سر سفره رحمت خالق خودمون وارد بشیم [ و در این ضیافت ] شرکت کنیم.

از گذشته بدمون توبه کنیم، انابه و استغفار کنیم. از خداى متعال رحمت و سعادت بخوایم، برا خودمون و برا خواهر و برادرای مۆمن خودمون و براى جامعه اسلامى. اصلاح نفس خودمون را بخوایم. اصلا عبادت برا نورانیت است. ما عبادت مى کنیم برا اینکه به وسیله عبادت و به یاد خدا بودن و غیر خدا را فراموش کردن، از این ظلمتها، کدورتها و تیرگیها بیرون بیایم و قلب ما به نور الهى منوّر بشه.) خداوند متعال در شب قدر، به وسیله فرود آمدن فرشتگان، استجابت دعا، لطافت روح، و دورى از دوزخ، مۆمنان را پذیرایى می کند).1

حضرت امام رضا (علیه السلام) از قول پدرانش نقل میکنه: «فِی أَوَّلِ لَیلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ یغُلُّ الْمَرَدَةَ مِنَ الشَّیاطِینِ وَ یغْفِرُ فِی کلِّ لَیلَةٍ سَبْعِینَ أَلْفاً فَإِذَا کانَ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ غَفَرَ اللَّهُ بِمِثْلِ مَا غَفَرَ فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى ذَلِک الْیوْمِ إِلَّا رَجُلا بَینَهُ وَ بَینَ أَخِیهِ شَحْنَاءُ فَیقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْظِرُوا هَۆُلَاءِ حَتَّى یصْطَلِحُوا؛ 2 در اولین شب ماه رمضون شیطانهاى سرکش در بند میشند و در هر شب هفتاد هزار آمرزیده میشند و در شب قدر به شمار آمرزیده هاى در رجب و شعبان و ماه رمضون تا آن روز آمرزیده میشند، جز کسى که میان او و برادرش کینه باشه، که خدای عزّ و جلّ می فرماد: مهلت بدید اینها را تا اینکه آشتى کنند»

باید حواسا جمع باشه که مسجد محل ذکر و راز و نیاز با خداست و اولویت با کسانیه که در حال نماز و راز و نیازند. بنابراین، دست اندرکاران مسجد حق ندارن در زمان سخنرانی، خواندن ادعیه و ... صدای بلندگوها را به حدی بلند کنن که مزاحم کسایی که مشغول نمازن، بشه.

احیاء شب قدر

اولیای بزرگوار دین (علیه السلام) اعمال بسیاری درباره شبهای ماه رمضان، به خصوص شب قدر واسه ما سفارش کردن که احیا و شب زنده داری از جمله اونهاست. از آثار احیای شب قدر، همین بس که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید: «مَنْ أَحْیا لَیلَةَ القَدْر لَمْ یمُتْ قَلْبُهُ یوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوب ؛ 3 هر کس شب قدر را به شب زنده دارى بگذراند، دلش در آن روزى [روز قیامت] که همه قلبها می میرن، نخواهد مُرد.»

امام باقر(علیه السلام)نیز احیای شب قدر را موجب بخشیده شدن گناهان دانسته، می فرماید: «مَنْ أَحْیا لَیلَةَ الْقَدْرِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَوْ کانَتْ ذُنُوبُهُ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ مَثَاقِیلِ الْجِبَالِ وَ مَکاییلِ الْبِحَارِ؛ 4 کسی که شب قدر را احیا بگیرد، گناهانش بخشیده می شود؛ گرچه به تعداد ستارگان آسمان و سنگینی کوهها و پیمانه دریاها باشد.»

استغفار و دعا

سفارش به استغفار و توبه، مخصوصاً در چنین شبهایی از آن جهته، که گناه و معصیت قلب انسان را سیاه و آلوده میکنه و قلب آلوده مثه ظرف آلوده، نمی تونه جایگاه پاکی و نورانیت حق تعالی باشه. واسه همین هیچ دعا و راز و نیازی از او قبول نمیشه. امیرمۆمنان(علیه السلام) در دعای کمیل می فرماید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ؛ پروردگارا! گناهانی را که موجب حبس [ و عدم استجابت] دعا می شه، بیامرز.»

حضور در مسجد

یکی از برنامه های درخور تقدیر صدا و سیمای جمهوری اسلامی، پخش برنامه های احیاست؛ اما باید توجه داشت مخاطب این برنامه ها، بیماران و افراد ناتوانین که از حضور در مساجد محرومند؛ چرا که بررسی سیره معصومان (علیهم السلام) نشانگر اونه که آن بزرگواران در چنین شبهایی، حضور در مساجد داشتن. آن بزرگواران احیای شب قدر را درون مسجد می گذروندن و با عمل، به پیروان خویش حضور در مساجد، مخصوصاً در چنین شبهای با برکتی را تعلیم می دادن. چنانکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حتی در شبهای بارانی، در حالی که مسجد مدینه سقف نداشت، عبادت و شب زنده داری را ترک نمی کرد. 5

« یحیی بن رزین » نقل می کنه که امام صادق (علیهم السلام)بیماری شدیدی داشت؛ اما [با همان حال] دستور داد ایشان را به مسجد پیامبر (ص) ببرن و حضرت تا صبح روز بیست و سوم ماه رمضان در آنجا باقی ماندند. 6

مطالبی که گفته شد، نشان از اهمیت زیاد حضور در مساجد و احیا در چنین شبهایی داره؛ اما توجه به این نکته ضروریه که: عدم توجه به برخی نکات می تونه آسیبهایی را به بار بیاره که به چند نمونه اشاره میشه:

اگرچه اولیای خدا بیدار نگه داشتن بچه ها در شب بیست و سوم را مورد تاکید قرار دادن؛ اما این سفارش به معنی اجبار کودکان به دعا و عبادت و راز و نیاز نیس؛ بلکه صِرف بیدار موندن اونها، موجب خیر و برکت و عنایت ویژه ای هست.پس در صورت بیدار موندن بچه ها، باید برنامه ای ترتیب داده بشه که کودکان علاوه بر بیدار موندن، آزرده نشن و از این شبها خاطره ناخوشی به ذهن نسپارن.

یه نکته دیگه اینکه، تاریک نمودن و خاموش کردن چراغهای مسجد در زمان شروع مراسم مناجات و قرآن بر سر گذاردن است. گرچه شاید این عمل به خودی خود مشکلی نداره؛ اما به یقین بچه های زیادی را از این محیط تاریک، همراه با گریه و ناله می ترسونه و نه تنها والدینا مجبور به ترک مسجد می کنه؛ بلکه گاه تا مدتها اونها رو از مسجد دور می کنه. بنابراین بهتره نور مسجد مخصوصاً در قسمت بانوان به طور کلی خاموش نشه.

برنامه شبهای قدر در تمامی ایران اسلامی به بهترین نحو برگزار میشه؛ اما متولیان امر به این مهم توجه داشته باشن که حالات معنوی نمازگزاران و روزه داران به یک اندازه نیس؛ چنانکه امیرمۆمنان (علیهم السلام) می فرماید:« إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ لَتَمَلُّ کمَا تَمَلُّ الْأَبْدَانُ؛ 7 به درستی که دلها همانند تنها خسته می شوند.»

پس بهتره برگزاری مراسم شبهای قدر را دیرتر از مراسم عادی شبهای رمضان آغاز کنیم. اعلام زمان شروع و اتمام مراسم و زمان دقیق هر یک از برنامه ها (همچون تلاوت قرآن، خواندن نماز قضا، مناجات، دعا، مداحی، سخنرانی و قرآن بر سر گذاردن و ...) با استفاده از اطلاعیه و پلاکارد در محدوده مسجد و محل انجام بشه، تا هر کس با توجه به میل درونی خود در هر برنامه ای که تمایل داشت، شرکت کنه.

باید سعی بشه در میان برنامه ها، فاصله ای جهت رفع خستگی، پذیرایی و تجدید وضو به شرکت کنندگان در مراسم داده بشه.

همانطور که میدونین مسجد محل ذکر و راز و نیاز با خداست و اولویت با کسانیه که در حال نماز و راز و نیاز می باشن. بنابراین، دست اندرکاران مجاز نیستن در زمان سخنرانی، خواندن ادعیه و ... صدای بلندگوها را به حدی بلند نماین که مزاحم کسانی که مشغول نمازن، بشه.

مراسم قرآن سرگرفتن نیز از جمله اعمالیه که مورد تأکید اولیای الهی قرار گرفته است. یکی از بهترین نمونه های قرآن بر سر گذاردن در حرم حضرت معصومه(س) اجرا میشه؛ چرا که مداحی، روضه خوانی و گاه سینه زنی، قبل یا بعد از مراسم قرآن بر سر گذاردن (طبق برنامه تعیین شده) اجرا میشه؛ اما مراسم قرآن بر سر گذاردن ظرف مدت چند دقیقه و تنها طبق آنچه از اولیای دین (علیهم السلام) به ما رسیده، خونده می شه. 

پی نوشت ها :

1) مجموعه‏ آثار استاد شهید مطهرى، انتشارات صدرا، قم، ج‏26، ص 531.

2) عیون ‏أخبارالرضا(علیهم السلام)، شیخ صدوق، 2 جلد در یک مجلد، انتشارات جهان، 1378 ق، ج2، ص7.

3) إقبال‏الأعمال، سید على بن موسى بن طاوس، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1367 ش، ص274.

4) همان، ص 186؛ بحارالأنوار، علامه مجلسى، مۆسسة الوفاء، بیروت - لبنان، 1404 ق، ج 95، ص 1460.

5) مجله مبلّغان، شماره 59.

6) امالی، شیخ طوسى، انتشارات دارالثقافة، قم، 1414 ق، ص 676.

7) نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، حکمت 197.